David Hume

David Hume, İskoçyalı filozof, tarihçi ve iktisatçıdır. Edinburgh Koleji’nde sağlam bir öğrenim gördükten sonra Fransa’ya giderek, orada insan biliminin kurulması için Newton düşüncesinden ve kurallarından yararlanılması gerektiğini ileri sürmüştür. Bu savunmasını ‘İnsan Doğası Üzerine İnceleme’ adlı eserinde kaleme almıştır. Okurların kitaba ilgi göstermemesi, O’nun düş kırıklığına uğramasına yol açtı ve felsefe alanında gerçekleştirdiği devrimi kabul ettirmek için deneme üslubunu ve edasını benimsemeye karar verdi. Tanrıtanımaz olduğu gerekçesiyle felsefe kürsüsünü edinme girişimi iki defa geri çevrildi.

Edinburgh Barosu kütüphanesi yöneticiliğine seçildi ve bir yandan araştırmalarını sürdürürken, bir yandan da İngiltere Tarihi adlı kitabını yazmaya başladı. Sonunda üne kavuştu ve elçilik katibi olarak 1763′te Fransa’ya döndü. Fransa’da çok iyi karşılanan ve baş tacı olan Hume, sarayda moda kişi durumuna geldi. Ansiklopedicilerle ve daha sonra rousseau ile dostluk kurdu. Hatta 1766′da Rousseau için İngiltere’de sığınacak bir yer buldu; fakat daha sonra çeşitli anlaşmazlıklardan ötürü onunla arası bir daha düzelmeyecek şekilde açıldı. 1767′de dışişleri bakanı yardımcısı olan Hume, servet yapmış bir kişi ve tanınmış bir yazar olarak 1769′da Edinburgh’a çekildi.

Malebranche, Locke ve Berkeley’in düşünce mirasçısı, Descartes’in düşmanı olan Hume, Newton modeline uygun bir insan bilimi kurmak istiyordu. Bu amaçla deneyi ölçüt olarak aldı, son neden kavramını bırakıp ilke kavramını benimsedi ve niçin yerine nasıl sorusunu koydu. Nitekim, inanç mekanizması alışkanlığına bağlı olarak, hep aynı şeylerin tekrarlanmasını beklemek olarak açıkladı. Ancak bu inanış, ne sezgiyle, ne de kanıtlanarak açıklanabileceğinden, akıl dışı bir şeydi. Sağladığı kesinliğin de matematik bilimlerin kesinliğin de matik bilimlerin kesinliğiyle hiçbir ilgisi yoktu. Zorlayıcı olmakla birlikte, moral bir nitelik taşıyordu. Hume ılımlı bir kuşkuculuğa dayanan bu anlayışıyla; ahlaka, siyasete, ekonomiye ve özellikle dine uygulamalar yaptı.

Nedensellikle ilgili eleştirisi, Kant üzerinde büyük bir etki yaptı ve ekonomik yapıtları da Adam Smith’i doğrudan esinlendirdi. 


Yazdır   e-Posta

You have no rights to post comments